Ölçek Ne Demek?
Ölçek, gerçek dünyada gördüğümüz birçok nesneyi, haritayı ya da herhangi bir çizimi genelde oranlı olarak küçültme işlemine yarar. Dış dünyada boyutlarını algılayamayacağımız şeyler için bir kâğıt boyutuna indirmek ve bir bakışta kavrayacak duruma getirmek günlük hayatta kolaylık sağlamaktadır. Bu işlem yapılırken ölçek kullanmak rastgele yapmamak ise rasyonel sonuçları beraberinde getirmektedir.
Ölçek Çeşitleri
Ölçekler genellikle beşeri ya da fiziki haritalarda sağ alt köşede karşımıza çıkmaktadır. Gerçek boyutlarının algılanabilir olması için ölçeklendirme yapılarak anlaşılır hale getirilir.
Harita ölçekleri ikiye ayrılır. Bunlar; Kesir ölçek ve Çizgi ölçektir.
Kesir ölçek payı bir olan ve paydasına kaç kat küçültüldüğü yazılan sayısal değerdir. Kesir ölçekte payda büyüdükçe küçültülme oranı artar, geniş alanı tanımladığı için gösterilen ayrıntı azalır. Tam tersi paydadaki değer küçüldükçe ise küçültülme oranı azalacağından gösterilen ayrıntılar artar.
Çizgi ölçek de farklı bir türdür. Yatay çizgi şeklinde gösterilir. Yazan değerler oranınca küçültülür. Harita uzunluğu 1 cm ile ifade ederken ölçeklendirilen gerçek alan çizgi ölçekteki değere göre düşünülür ve hesaplama işlemi gerçekleştirilir.
Ölçek Nasıl Hesaplanır?
Ölçek hesaplamada öncelikle aynı birimlerin olması önemlidir. Km ile ifade edilen değerle cm’ye çevrilir. Gerçek değeri bulmak için kesir ölçekte ya da çizgi ölçekte yazan değere bakılarak orantı kurmak en kolay yol olacaktır. Bir başka yol ise formülden gitmektir. Formül; ‘Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk’ şeklindedir.
Mimaride Ölçek
Mimari çizimler yapılırken yapının boyutlarını hesaba katarsak birebir ölçü ile çıktı almak imkânsız olacağından istenilen ayrıntı oranına bağlı olarak ölçekli çizim istenir. Plan, kesit ve görünüşlerde tek bir ölçek üzerinden gidilir. Mimari çizim programı olan Autocad ölçeklendirme için kolaylık sağlamaktadır. Autocadde çizimler gerçek değerleriyle çizilmektedir ancak çıktı alınacağı zaman istenilen ölçeğe göre ayar yapılır.